Σχολείο: 22ο Δημοτικό Σχολείο Καλαμάτας
Τάξη: Στ΄2
Υπεύθυνος εκπαιδευτικός: Τάσος Ανδριανόπουλος
Είδος: Περιβαλλοντική Εκπαίδευση
Διάρκεια: 5 μήνες

Γεια σας παιδιά!
Καλώς ήρθατε κοντά μας!

Πρώτα πρώτα να σας συστηθούμε...

Είμαστε οι 14 μαθητές της Στ΄2 του 22ου Δημοτικού Σχολείου Καλαμάτας....

και ο δάσκαλός μας κος Τάσος Ανδριανόπουλος

Θα σας βοηθήσουμε να γνωρίσετε την περιοχή μας, αλλά διαφορετικά από κάποιον τουριστικό οδηγό. Θα τον γνωρίσετε μέσα από την φύση, που την περιβάλλει, τους θρύλους και τις παραδόσεις της. Προσεγγίζουμε έτσι την περιοχή μας, γιατί θα μας βοηθήσει να την γνωρίσουμε και να την αγαπήσουμε περισσότερο.

Είμαστε έτοιμοι , ξεκινάμε λοιπόν !

ΓΕΝΙΚΑ

Η Ελλάδα γεωγραφικά ανήκει στην περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης και της ανατολικής Μεσογείου και αποτελεί το σταυροδρόμι τριών ηπείρων, της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής.

Η γεωμορφολογία της παρουσιάζει ιδιαίτερα μεγάλη ποικιλομορφία. Είναι ορεινή κυρίως χώρα καθώς το 70 % της έκτασής της καλύπτεται από βουνά. Έχει επίσης πολύ μακριά ακτογραμμή με πληθώρα χερσονήσων και νησιών.

Το κλίμα επηρεάζεται έντονα από τη γεωγραφία και τη γεωμορφολογία. Σε γενικές γραμμές είναι μεσογειακό με βροχερούς χειμώνες και ξηρά καλοκαίρια. Εντούτοις απαντούν πολλοί κλιματικοί τύποι, από τον ερημικό (κατά το θέρος) της νοτιοανατολικής Κρήτης έως τον ηπειρωτικό υγρό και ψυχρό τύπο της οροσειράς της Ροδόπης.

Η μεγάλη αβιοτική ποικιλομορφία και κυρίως το "μωσαϊκό" των μικροκλιματικών τύπων αντικατοπτρίζεται στην παρουσία μεγάλης ποικιλότητας χλωρίδας, πανίδας και οικοσυστημάτων.

Η ελληνική χλωρίδα αποτελείται από μεσογειακά, μεσευρωπαϊκά και ιρανοκασπικά στοιχεία. Τα είδη φυτών που έχουν καταγραφεί ξεπερνούν τα 6.000 και τα ενδημικά είδη, σε σχέση με το μέγεθος της χώρας, είναι πολλά, εξαιτίας του ψηλού βαθμού απομόνωσης των πολυάριθμων βουνών και νησιών.

Η πανίδα αποτελείται από πλούσιο μίγμα ευρωπαϊκών, ασιατικών και αφρικανικών ειδών και περιλαμβάνει αξιόλογο αριθμό ενδημικών ειδών.

Η ιχθυοπανίδα των εσωτερικών υδάτων αποτελεί μια από τις πιο πλούσιες της Ευρώπης: 107 είδη, από τα οποία τα 37 είναι ενδημικά. Επιπλέον έχουν καταγραφεί 40 ενδημικά υποείδη ψαριών. Η ερπετοπανίδα είναι επίσης πλούσια, με τουλάχιστον 18 είδη αμφιβίων και 59 είδη ερπετών, 60% των οποίων απαντούν στην ευρύτερη περιοχή των ελληνικών υγροτόπων. Η χώρα μας είναι εξίσου σημαντική και από άποψη ορνιθοπανίδας. Έχουν καταγραφεί 407 είδη πουλιών από τα οποία 240 φωλιάζουν στον ελληνικό χώρο. Μερικά είδη μάλιστα (π.χ. ο Αργυροπελεκάνος, Pelecanus crispus) δεν φωλιάζουν σε καμιά άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα θηλαστικά περιλαμβάνουν 116 είδη, από τα οποία 57 ανήκουν στην κατηγορία των απειλούμενων σύμφωνα με την Παγκόσμια Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (ΙUCN).

Η Ελλάδα με το έντονο εδαφικό ανάγλυφο, τις 42 περίπου κορυφές με ύψος πάνω από 2000 μ., το πλούσιο υπόστρωμα, τις εκτενείς ακτές, τις πολυάριθμες χερσονήσους και τα νησιά (ακτογραμμή συνολικού μήκους μεγαλύτερο από την περίμετρο της Γαλλίας) διαθέτει μεγάλη ποικιλία φυσικού τοπίου. Επιπλέον, η διάκριση και απομόνωση ορισμένων βιοτόπων οδήγησαν στη δημιουργία πλήθους ενδημικών και σπάνιων ειδών φυτών και ζώων. Χαρακτηριστική είναι επίσης η μεγάλη ποικιλία κλιματικών τύπων (από ημίξηρο ημιερημικό της ΝΑ Κρήτης έως το υγρόψυχρο ηπειρωτικό της Ροδόπης).

ΝΕΡΟ

Το νερό είναι πολύ σημαντικό στοιχείο για τη ζωή , είναι ένας από τους κυριότερους παράγοντες αποσάθρωσης πετρωμάτων και σχηματισμού ιζημάτων.

Ιδιότητες νερού: Βράζει στους 100C και πήζει στους 0 εφόσον είναι χημικώς καθαρό. Στη φύση βρίσκεται σε τρεις μορφές , υγρή ,στερεά , και αέρια , ενώ στην υγρή φάση το νερό έχει μεγάλο ιξώδες. Οι οργανισμοί προκειμένου να προσαρμοσθούν στο αυξημένο ιξώδες έχουν όλοι ατρακτοειδές σχήμα και μπορούν και κινούνται εύκολα μέσα στο νερό, και φυσικά δεν χρειάζονται όργανα στήριξης όπως τα χερσαία ζώα. Η πυκνότητα του νερού μεταβάλλεται με τη θερμοκρασία και η μεγαλύτερη πυκνότητα είναι στη θερμοκρασία των 3,94 βαθμών Κελσίου. Αυτό έχει μεγάλη σημασία , δηλαδή ότι ο ίδιος όγκος νερού έχει το μεγαλύτερο βάρος στους 3,94 βαθμούς γιατί έχει σαν αποτέλεσμα να επιπλέουν οι πάγοι πάνω στο νερό και έτσι μπορούν και λιώνουν.

Επίσης οι χημικές ιδιότητες και ιδιαίτερα οι διαλυτικές είναι πολύ σημαντικές για το οικοσύστημα. Το νερό έχει την ικανότητα να διαλύει μεγάλη ποικιλία ουσιών. Πολλά χημικά στοιχεία και χημικές ενώσεις διαλύονται στο νερό και ορισμένες από αυτές μεταφέρονται με την επίγεια και υπόγεια κίνηση του νερού σε διάφορα σημεία της επιφάνειας της γης. Με παρόμοιο τρόπο οι θρεπτικές ουσίες διαλυμένες μέσα στο νερό διέρχονται τις ρίζες και διαχέονται σε ολόκληρο τον ιστό του φυτού. Δυστυχώς όμως με τη διάλυση αυτή μεταφέρονται και βλαβερές ουσίες.

Ο κύκλος του νερού: Το νερό ακολουθεί έναν ορισμένο κύκλο στη φύση , εισρέει με τα κατακρημνίσματα στο έδαφος και από εκεί ένα μέρος εξατμίζεται , ένα χρησιμοποιείτε από τα φυτά , ένα τμήμα συγκρατείται ως υγρασία στο έδαφος . μέρος από το νερό των κατακρημνισμάτων ρέει επιφανειακά χωρίς να εισχωρήσει στο έδαφος με κατεύθυνση προς τη θάλασσα. Τα νερά που διηθούνται στο έδαφος είτε εμπλουτίζουν τα υπόγεια στρώματα είτε ξαναβγαίνουν στην επιφάνεια με τη μορφή πηγών και τροφοδοτούν με νερό τα ρέματα.

Ρύπανση νερού

Κάθε ουσία που εμποδίζει την κανονική χρήση του ύδατος θεωρείται ότι το ρυπαίνει . Εδώ παρατηρούνται αντιφάσεις διότι μια ουσία που το εμποδίζει από μια χρήση μπορεί να είναι απαραίτητη από μια άλλη χρήση. Σαν παράδειγμα αναφέρεται το χλωριούχο νάτριο. Το νερό υπάρχει παντού γύρω μας στη θάλασσα , στην ατμόσφαιρα υπό μορφή υδρατμών στο έδαφος στις λίμνες στα ποτάμια κλ.π.

Ευτροφισμός

Δημιουργείται με το συνεχή εμπλουτισμό των υδάτων με θρεπτικά στοιχεία. Η ύπαρξη όλων αυτών των απαραίτητων θρεπτικών υλικών στο νερό προκαλεί υπέρμετρη ανάπτυξη των φυτικών κυρίως οργανισμών με διατάραξη της υπάρχουσας ισορροπίας. Αυτό οδηγεί στο γήρας της λίμνης. Βέβαια οι χρονικές περίοδοι για όλα αυτά μπορεί να είναι και χιλιάδες χρόνια, αυτό εξαρτάται από την περιεκτικότητα και την ποσότητα των θρεπτικών υλικών που εισρέουν στην λίμνη. Όταν δεν υπάρχουν επιδράσεις από ανθρώπινους παράγοντες ο ευτροφισμός αποτελεί βραδύ φυσικό φαινόμενο. Μπορεί όμως να αποτελεί αποτέλεσμα ρυπάνσεως όταν η αύξηση των θρεπτικών συστατικών προέρχεται από την ανθρώπινη δραστηριότητα.

Δραστηριότητες οι οποίες προκαλούν το φαινόμενο αποτελούν η χρήση των λιπασμάτων στα χωράφια ( νιτρικά φωσφορικά άλατα), η χρήση των απορρυπαντικών οπότε παρατηρείται απότομη αύξηση των φυτικών οργανισμών σε μια λίμνη με μια όπως ονομάζεται "άνθιση" του άλγους. Όταν παρατηρηθεί αυτή η άνθιση τότε δημιουργούνται πολλά προβλήματα στη λίμνη, η υπέρμετρη αύξηση ορισμένων ανθεκτικών φυτών καταστρέφει άλλα πιο ευαίσθητα, το νερό αποκτά πράσινο χρώμα και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ψυχαγωγικούς σκοπούς. Η ανάπτυξη αυτή προκαλεί υπέρμετρη κατανάλωση του οξυγόνου οπότε παρατηρούνται αναερόβιες δράσεις με αποτέλεσμα να αναδίδονται δυσάρεστες οσμές και το νερό αποκτά επίσης δυσάρεστη γεύση και δεν είναι κατάλληλο για πόση.

Υγρότοποι

Υγρότοποι είναι φυσικές ή τεχνητές περιοχές αποτελούμενες από έλη με ποώδη βλάστηση, από μη αποκλειστικώς ομβροδίαιτα έλη με τυρφώδες υπόστρωμα, από τυρφώδεις γαίες ή από νερό. Οι περιοχές αυτές είναι μόνιμα ή προσωρινά κατακλυζόμενες από νερό το οποίο είναι στάσιμο ή τρεχούμενο, γλυκό, υφάλμυρο ή αλμυρό και περιλαμβάνουν επίσης εκείνες που καλύπτονται από θαλασσινό νερό το βάθος του οποίου κατά τη ρηχία δεν υπερβαίνει τα έξι μέτρα.

Oυσιώδη γνωρίσματα της μεταβατικής ζώνης που παρεμβάλλεται μεταξύ των μόνιμα κατακλυσμένων και των καθαρά χερσαίων περιοχών είναι η παρουσία υδροχαρούς βλάστησης και η ύπαρξη υδρομορφικών εδαφών, δηλαδή εδαφών που ανέπτυξαν ειδικά γνωρίσματα ως αποτέλεσμα της υψηλής υπόγειας στάθμης νερού.

Οι συνηθέστεροι τύποι υγροτόπων είναι: ποταμοί, ποτάμιες εκβολές και δέλτα, λίμνες, λιμνοθάλασσες, πηγές, παρόχθιες περιοχές, τεχνητοί ταμιευτήρες νερού, αλυκές. Οι υγρότοποι έχουν πολλαπλές αξίες για τον άνθρωπο, διότι:· η μεγάλη τους βιολογική ποικιλότητα είναι απαραίτητη για τη βελτίωση καλλιεργούμενων φυτών, αγροτικών ζώων και μικροοργανισμών, για ένα μέρος της επιστημονικής προόδου, ιδιαίτερα στην ιατρική, για πολλές τεχνολογικές καινοτομίες και για την ομαλή λειτουργία πολλών οικονομικών δραστηριοτήτων στις οποίες χρησιμοποιούνται ζωντανοί οργανισμοί, δίνουν νερό για ύδρευση και άρδευση, εμπλουτίζουν τους υπόγειους υδροφορείς, προστατεύουν από πλημμύρες, ενεργούν ως φίλτρα καθαρισμού ρύπων, μειώνουν τις ζημίες από παγετούς και καύσωνες, παράγουν αλιεύματα, συντηρούν θηράματα, δίνουν πλούσια τροφή σε αγροτικά ζώα,  παρέχουν ευκαιρίες για αναψυχή, άθληση, οικολογικό τουρισμό, εκπαίδευση και έρευνα,  είναι συνδεδεμένοι με την ιστορία, τη μυθολογία και την πολιτιστική παράδοση.

Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται στην ελληνική κοινωνία η τάση για αναγνώριση της τεράστιας σημασίας των υγροτοπικών πόρων της χώρας. Ωστόσο, η τάση αυτή δεν είναι ακόμη αρκετά ισχυρή ώστε να ανακόψει την υποβάθμιση που προκαλούν οι ασύνετες πρακτικές που ασκούνται στους υγροτόπους και τις λεκάνες απορροής τους. Η πορεία προς την αειφορική διαχείριση των υγροτοπικών και χερσαίων οικοσυστημάτων θα είναι συνεπώς μακρά και δύσκολη. Δικαιούμαστε όμως να αισιοδοξούμε, εφόσον διεξάγονται συντονισμένες προσπάθειες διατήρησης και οι κοινότητες γύρω από τις φυσικές περιοχές εμπλέκονται ενεργά στη διατήρηση και διαχείρισή τους.

Βιβλιογραφία - Πηγές:

Δημ. Σταματόπουλου "Καλαμάτα"

Ανθολόγιο Ε΄, ΣΤ΄ " Με λογισμό και μ΄ όνειρο "

Δικτυακοί τόποι: ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΟΤΟΠΩΝ-ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ,  www.prasino.gr

ΟΜΑΔΕΣ

Ζούμε στις Φαρές (Γιαννιτσάνικα) και ενθουσιαστήκαμε, όταν ρίχτηκε η ιδέα να έρθουμε πιο κοντά με την περιοχή μας.

Πώς όμως ;

Μέσα από την μελέτη του φυσικού μας περιβάλλοντος. Είμαστε σε μια περιοχή γεμάτη πράσινο , χωράφια , πηγάδια ποτάμια και ρέματα. Σκεφτήκαμε λοιπόν ότι, αν τα γνωρίσουμε πηγαίνοντας δίπλα τους , πιάνοντας τα φυτά και τα δέντρα στα χωράφια , το νερό στα ποτάμια , θα έχουμε κάνει ένα μεγάλο βήμα αγάπης και σεβασμού από την επαφή μαζί της.

Το συζητήσαμε με το δάσκαλό μας κι αποφασίσαμε να "ριχτούμε στη δουλειά".
Οργανώσαμε το πρόγραμμα με την ονομασία "Δομή και λειτουργία του αγροοικοσυστήματος της περιοχής μας" και χωριστήκαμε σε ομάδες εργασίας.

Η ΣΥΝΟΙΚΙΑ ΜΑΣ
(Τα Γιαννιτσάνικα - Φαρές)

Τα Γιαννιτσάνικα ή Φαρές -έτσι λέγεται η συνοικία μας- βρίσκεται στο ανατολικό μέρος της Καλαμάτας . Η ονομασία έρχεται από το 1120 π. χ. όταν οι Δωριείς κατέλαβαν τη " Μεσσήνη " και η χώρα ονομάστηκε "Μεσσάνα" και οι μυκηναϊκές "Φηραί " ακούγονται " Φαραί".

Η συνοικία μας έχει περίπου 1000 κατοίκους με ένα δημοτικό σχολείο ( 22ο), ένα νηπιαγωγείο και ένα παιδικό σταθμό. Η ενορία μας είναι το Γενέθλιο της Θεοτόκου ένας νέος ναός στα θεμέλια του παλαιού , που έπεσε από τους σεισμούς του 1986.Το σχολείο μας είναι καινούργιο κι αυτό , χτισμένο στα θεμέλια του παλαιού που έπεσε.

Τα σπίτια είναι μονοκατοικίες με κήπους και πολλά χωράφια. Τη γειτονιά μας την διασχίζουν μικρά ποτάμια και ρέματα , υπάρχουν πηγάδια και πολύ πράσινο. Παλιά εδώ ήταν ο σκουπιδότοπος της Καλαμάτας , μετά όμως απ' τις διαμαρτυρίες των κατοίκων και την κατασκευή της μονάδας λιπασματοποίησης των απορριμμάτων έπαψε να λειτουργεί και ο χώρος πρόκειται να γίνει πάρκο.
Με την πόλη της Καλαμάτας συνδέεται με αστική συγκοινωνία.

Δίπλα μας είναι ο Ταΰγετος με τις βουνοκορφές του.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

Θέμα : " Δομή και λειτουργία του αγροοικοσυστήματος της περιοχής μας"
(Ποτάμια - ρέματα - χλωρίδα - πανίδα)

ΤΑ ΠΟΤΑΜΙΑ

Η περιοχή μας διασχίζεται από δυο ποτάμια. Την Κερεζένια και το "Πολιτέικο". Πηγάζουν απ΄ τον Ταΰγετο και καταλήγουν στον Μεσσηνιακό κόλπο. Υπάρχουν και ρέματα και πολλά πηγάδια. Παλιά πλημμύριζαν και έκαναν καταστροφές στις καλλιέργειες παρασύροντας ζώα. Μεταφέρουν φερτά υλικά
( λάστιχα αυτοκινήτων, μπουκάλια, σκουπίδια και απόβλητα ελαιοτριβίων. Τελευταία όμως η κατάσταση έχει βελτιωθεί , αφού η συμπεριφορά των ανθρώπων απέναντι στο οικοσύστημα αλλάζει. Η χρήση των φυτοφαρμάκων έχει ελαττωθεί και τα απόβλητα υποβάλλονται σε κάποιον καθαρισμό προτού καταλήξουν σε κάποιο ποτάμι.

Περπατώντας στην κοίτη τους είδαμε σκίνα ,καλαμιές βάτα ,αθάνατους , τριφύλλια , θάμνους , τσουκνίδες , ευκάλυπτους ,φραγκοσυκιές , αλλά και λάστιχα αυτοκινήτων ,σκουπίδια και ψόφια ζώα. Στην Κερεζένια μέσα ζουν βατράχια , καβούρια , χέλια.Και δίπλα της πεταλούδες , έντομα και κατά μήκος στα χωράφια πρόβατα κότες κ.ά. Δίπλα στα ποτάμια και σε όλο το μήκος τους υπάρχουν κτήματα με ελιές που είναι και η κυριότερη καλλιέργεια της περιοχής μας . Κοντά στις εκβολές όμως είναι καλλιέργειες με εσπεριδοειδή και συκιές.

Το πέρασμα των ποταμιών από την περιοχή μας είναι στενά συνδεδεμένο με τη ζωή και τις συνήθειες των κατοίκων. Εμείς παίζουμε τους εξερευνητές , παίζουμε με το νερό , βουτάμε τα πόδια μας στο νερό και περνάμε από τη μια όχθη στην άλλη. Παλιά οι γυναίκες πλένανε τα ρούχα στην Κερεζένια και με τα ξεροκάλαμα που κατέβαζε το ποτάμι οι κάτοικοι έφτιαχναν κόφες και καλάθια . Συνήθως τα παιδιά μάθαιναν κολύμπι σ΄αυτό πριν κατέβουν στη θάλασσα.

ΘΡΥΛΟΙ & ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ

Παλιά οι άνθρωποι πίστευαν , ότι στην Κερεζένια υπήρχαν νεράιδες. Αυτές έπαιρναν τους ανθρώπους και τους έπνιγαν , αν τους συναντούσαν μόνους. Γι αυτό , ποτέ δεν πήγαιναν μόνοι ειδικά το βράδυ.

Στην περιοχή μας υπάρχουν πολλά μαγκανοπήγαδα . Ένα από αυτά είναι και της "Μαϊφρένισας " , που πήρε το όνομά του από το καφενείο που ήταν δίπλα του " My friend''. Ιδιοκτήτης του καφενείου ήταν μια γυναίκα. Μόλις τα Γιαννιτσάνικα αναπτύχθηκαν και φτιάχτηκαν καινούργια μαγαζιά , κανένας δεν πήγαινε σ΄ αυτό. Η γυναίκα άρχισε να τρελαίνεται και πίνοντας πολύ , χόρευε στο πεζούλι του πηγαδιού και γι αυτό ονομάστηκε το πηγάδι της Μαϊφρένισας.

 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Μάθαμε για την αξία των υγροτόπων και τη σπουδαιότητα τους , για την διατήρηση της ισορροπίας της φύσης .

Είδαμε τη ζωή που υπάρχει μέσα κι έξω από τα ποτάμια. Παίξαμε με το νερό , πιάσαμε τα φυτά , είδαμε βάτραχους και γυρίνους .

Διαπιστώσαμε τη ρύπανση , που γίνεται από τους ανθρώπους, ευαισθητοποιηθήκαμε και πιστεύουμε ότι θα προσεγγίζουμε τη φύση διαφορετικά πια!

Αυτή η προσπάθεια όμως , θέλει υπομονή και επιμονή από όλους μας.

Εμείς θα προσπαθήσουμε με το τρόπο μας , να βάλουμε ένα λιθαράκι στον αγώνα που κάνουμε όλοι μας , για την διατήρηση του περιβάλλοντος καθαρού.

ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ

1. Αρνητικά σημεία της περιοχής μου ( συνεργασία των δυο ομάδων )

· Ψόφια ζώα

· Σκουπίδια έξω από τους κάδους

· Βρώμικα νερά στα ποτάμια

· Πλαστικά στην ακρογιαλιά μας

· Λάστιχα αυτοκινήτων στο ποτάμι

2. Ζωγραφίζω το ποτάμι.

3. Παίρνω συνέντευξη.

4. Πλάθω με πλαστελίνη τη μακέτα των ποταμιών.

5. Σχεδιάζω το τοπογραφικό της περιοχής μου.

6. Μεταφέρω την πορεία των ποταμιών σε θεατρικό παιχνίδι

Σχέδιο ανάπτυξης του προγράμματος (για εκπαιδευτικούς)

Για περισσότερα επισκεφθείτε τη διεύθυνση http://users.otenet.gr/~aithaia/peribalon.htm