Αγαπητοί μαθητές, γονείς, κηδεμόνες και εκπαιδευτικοί,
Η Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου [1] διοργανώνεται κάθε χρόνο με σκοπό να προωθήσει την ασφαλή και θετική χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας, ιδιαίτερα ανάμεσα σε παιδιά και νέους ανθρώπους. Η διοργάνωση της ημέρας αυτής γίνεται τη δεύτερη μέρα της δεύτερης εβδομάδας του δεύτερου μήνα κάθε χρόνο. Με αφορμή λοιπόν την ημέρα αυτή ας δούμε περιληπτικά τι πρέπει να κάνουμε μαζί με τα παιδιά για να παραμείνουμε ασφαλείς και να επωφεληθούμε μόνο των θετικών που έχει να μας προσφέρει το διαδίκτυο, αποφεύγοντας τους κινδύνους:
- Να γνωρίζουν τα παιδιά μας ότι μπορούν να μας μιλήσουν ανά πάσα στιγμή για οποιοδήποτε θέμα τα απασχολεί, χωρίς να φοβούνται την αντίδρασή μας. Δίνουμε το σωστό παράδειγμα με τη δική μας διαδικτυακή συμπεριφορά. Οι ενήλικες λειτουργούν ως πρότυπα προς τα παιδιά. Συζητάμε με τα παιδιά για τη διαδικτυακή τους ζωή και ενημερωνόμαστε για τα διαδικτυακά τους ενδιαφέροντα, τους λογαριασμούς που διατηρούν σε Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, σε διαδικτυακά παιχνίδια, ιστοσελίδες, εφαρμογές κινητών και tablet. Αφιερώνουμε χρόνο στο να περιηγηθούμε μαζί τους στο διαδίκτυο σε σελίδες και εφαρμογές ενδιαφέροντός τους.
- Η σύνταξη και η υπογραφή ενός “Οικογενειακού Συμφωνητικού Χρήσης του Internet” [2] μπορεί να αποτελέσει μία καλή βάση για να συμφωνηθούν και να εμπεδωθούν οι κανόνες χρήσης των συσκευών, των εφαρμογών, των ιστοχώρων, των κοινωνικών δικτύων και της ώρας που διαθέτουν τα παιδιά σε αυτά. Οι κανόνες αυτοί αφού εξηγηθούν και συμφωνηθούν είναι δεσμευτικοί για τα παιδιά και η ορθή τήρησή τους θα πρέπει να επιβραβεύεται με θετική, μη υλική επιβράβευση και ενθάρρυνση, ενώ η μη τήρησή τους θα πρέπει να έχει ως συνέπεια την απαγόρευση χρήσης π.χ. του tablet, του κινητού, του υπολογιστή ή του Internet για ένα εύλογο χρονικό διάστημα.
- Η χρήση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης (Facebook, Instagram, TikTok κ.τ.λ.) απαγορεύεται σε ανήλικους χρήστες. Τα παιδιά θα πρέπει να αποθαρρυνθούν από το να τα χρησιμοποιούν και η θετική συμπεριφορά των γονιών είναι πάντα ένα καλό πρότυπο που μπορεί να βοηθήσει στην επίτευξη αυτού του στόχου. Ιδιαίτερη προσοχή στο TikTok το οποίο είναι σχετικά καινούργιο και έχει παρατηρηθεί πως σε αυτό ανθεί η ρητορική μίσους (Hate Comments), ο διαδικτυακός εκφοβισμός (Cyberbullying) και το ανάρμοστο περιεχόμενο (Inappropriate Content).
- Υπενθυμίζουμε στα παιδιά ότι φίλοι τους στο διαδίκτυο πρέπει να είναι μόνο όσοι γνωρίζουν στον πραγματικό κόσμο και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να δεχτούν να συναντηθούν με αγνώστους. Ο όρος “Grooming” αναφέρεται στη συμπεριφορά εκείνη του χρήστη του διαδικτύου που σαν σκοπό έχει να εμπνεύσει εμπιστοσύνη σε κάποιο παιδί, ώστε να πραγματοποιήσει μαζί του μια μυστική συνάντηση με σκοπό να το εκμεταλλευτεί. Είναι σημαντικό να είμαστε εξαιρετικά προσεκτικοί ποιους αποδεχόμαστε να γίνουν “φίλοι” μας και με ποιους μιλάμε στο διαδίκτυο. Χρησιμοποιήστε ρυθμίσεις απορρήτου στους ιστοχώρους και στις εφαρμογές που επισκέπτονται τα παιδιά σας. Προσαρμόστε τις ρυθμίσεις, έτσι ώστε να μη βλέπουν όλοι το προφίλ ή τις φωτογραφίες που ενδεχομένως να έχετε ανεβάσει στα Κοινωνικά Δίκτυα. Είναι εύκολο να πει κάποιος ψέματα στο διαδίκτυο για το ποιος πραγματικά είναι και ποιές είναι οι αληθινές του προθέσεις. Ενθαρρύνετε τα παιδιά να σας μιλούν ανοιχτά για τις διαδικτυακές του επαφές και αν αντιληφθείτε κάτι περίεργο απευθυνθείτε αμέσως στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος.
- Βοηθάμε τα παιδιά να είναι κριτικοί στοχαστές των όσων διαβάζουν στο διαδίκτυο και να μάθουν να ξεχωρίζουν την αλήθεια από το ψέμα (Fake News [3]).
Στην περίπτωση που τα παιδιά μας έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες Καλωδιακής Τηλεόρασης (TV on Demand) π.χ. Netflix, εφαρμόζουμε τις απαραίτητες ρυθμίσεις ασφάλειας, καταλληλότητας και γονικού ελέγχου, αποκλείοντάς τα από ανάρμοστο περιεχόμενο για την ηλικία τους.
- Εξηγούμε στα παιδιά ότι η ζωή κανενός δεν είναι τόσο τέλεια όσο μπορεί να φαίνεται στο διαδίκτυο και η σύγκριση της ζωής του με τη διαδικτυακή ζωή των άλλων δεν είναι δίκαιη.
- Εξηγούμε στα παιδιά ότι ο διαδικτυακός εκφοβισμός είναι το ίδιο οδυνηρός και μη αποδεκτός όπως ακριβώς και στην πραγματική ζωή. Μάθετε στα παιδιά να σέβονται τις ιδιαιτερότητες και τις επιλογές των άλλων και δώστε τα να καταλάβουν ότι ακόμα και ένα Hate Comment είναι αρκετό για να τραυματίσει τα αισθήματα και τη ψυχολογία ενός άλλου ανθρώπου ή παιδιού. Επίσης, βοηθήστε τα παιδιά να αναπτύξουν μηχανισμούς ψυχολογικής άμυνας σε περίπτωση που γίνουν αυτά τα θύματα τέτοιων επιθέσεων και ενθαρρύνετέ τα να σας μιλήσουν αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, ενώ σε κάθε περίπτωση απευθυνθείτε στη σχολική μονάδα, στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος και στο Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου. Στο πλαίσιο αυτό συζητήστε και υπενθυμίστε στα παιδιά σας τα εξής:
- Δε δίνουμε ποτέ τους κωδικούς μας σε κανέναν, ούτε στους καλύτερους μας φίλους.
- Δε στέλνουμε μηνύματα όταν είμαστε θυμωμένοι. Είναι δύσκολο να πάρουμε πίσω αυτά που έχουμε πει πάνω στο θυμό μας.
- Όταν κάτι δε μας φαίνεται σωστό σε έναν ιστόχωρο ή σε μια συνομιλία, τότε κατά πάσα πιθανότητα δεν είναι. Γι’ αυτό, εάν αισθανθούμε άσχημα, ας βγούμε αμέσως από τον ιστόχωρο και ας διακόψουμε αμέσως τη συνομιλία.
- Ας συνειδητοποιήσουμε ότι η διαδικτυακή επικοινωνία δεν είναι πάντα ιδιωτική, καθώς οι άλλοι μπορούν να αντιγράψουν, να εκτυπώσουν και να μοιραστούν με τρίτους τα λεγόμενά μας ή τι φωτογραφίες μας.
- Δεν προωθούμε μηνύματα ή εικόνες και φωτογραφίες που θα μπορούσαν να πληγώσουν τα συναισθήματα κάποιου. Έχουμε στο μυαλό μας ότι, εάν κάποιος μας στείλει ένα μήνυμα και το προωθήσουμε ή γελάσουμε με αυτό, στην ουσία γινόμαστε και εμείς μέρος του εκφοβισμού.
- Δεν απαντάμε στα εκφοβιστικά μηνύματα. Μπλοκάρουμε την πρόσβαση του αποστολέα. Κρατάμε και αποθηκεύουμε τα μηνύματα ή τις συνομιλίες. Αυτό θα μας είναι χρήσιμο εάν χρειαστεί ή εάν θελήσουμε να το καταγγείλουμε. Αναφέρουμε το πρόβλημά μας στους γονείς μας ή σε άλλους ενήλικες που εμπιστευόμαστε.
- Αποθαρρύνουμε τα παιδιά από το να μπαίνουν σε ιστοχώρους με παιχνίδια που περιέχουν ακατάλληλα γραφικά, καθώς κάποια από τα παιχνίδια αυτά περιέχουν μη ρεαλιστική βία (Unrealistic Violence). Συζητήστε με τα παιδιά όρους όπως η μη ρεαλιστική βία και δώστε τα να καταλάβουν τη διαφορά της με την πραγματική βία και πως σε κάθε περίπτωση πάντα υπάρχουν διαθέσιμες καλύτερες επιλογές ψηφιακών παιχνιδιών με εκπαιδευτικό περιεχόμενο. Ωστόσο, η γενικευμένη δαιμονοποίηση των παιχνιδιών που περιέχουν μη ρεαλιστική βία δεν βοηθάει και μπορεί να δημιουργήσει προστριβές, επιφέροντας τα αντίθετα αποτελέσματα. Για να αποφύγετε κάτι τέτοιο αξιολογήστε κάθε περίπτωση μεμονωμένα θέτοντας όρους και κριτήρια. Η τήρηση ενός λογικού μέτρου πάντα φέρνει μια καλή ισορροπία.
- Δεν επιτρέπουμε στα παιδιά να πραγματοποιούν μόνα τους online αγορές.
Με εκτίμηση, Δράκου Χάιδω, Πληροφορικός.