|
|
|
|
 |
   |
|
|
||||||||||||||||
|
11 Ιανουαρίου 2008
"Ο διαδραστικός πίνακας ως εργαλείο μάθησης: Η εμπειρία από τη χρήση
του
Του Αβραάμ Τριανταφυλλίδη, δασκάλου στο 2ο Δημοτικό Σχολείο Καλυβίων Αττικής
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται οι εμπειρίες που
αποκομίσαμε από τη χρήση του διαδραστικού πίνακα (interactive whiteboard)
στο χώρο του σχολικού εργαστηρίου πληροφορικής του 2ου Δημοτικού
Καλυβίων. Η χρήση του αφορά μαθήματα του ωρολόγιου προγράμματος και
συγκεκριμένα αναφέρονται παραδείγματα για το μάθημα της γλώσσας, των
μαθηματικών, της γεωγραφίας και κάποιων άλλων δραστηριοτήτων που
εκμεταλλεύτηκαν τις δυνατότητες του πίνακα ώστε να επιτευχθούν όσο το
δυνατόν καλύτερα μαθησιακά αποτελέσματα. Ακόμη γίνεται αναφορά στο ίδιο
το εργαστήριο τον τρόπο δικτύωσης (thin client), το χρησιμοποιούμενο
ελεύθερο λογισμικό (opensoft) και το λειτουργικό σύστημα που υιοθετήσαμε
(edubuntulinux). Στόχος της εργασίας είναι μέσα από την παράθεση
εμπειριών να αναδειχθεί ο ρόλος αυτού του εργαλείου μάθησης στην
ενεργητική συμμετοχή των παιδιών στην εκπαιδευτική διαδικασία και να
τονιστεί η χρήση του ως εργαλείο βελτίωσης του μαθήματος. Μέσα από
συγκεκριμένα παραδείγματα θα δούμε πώς ο διαδραστικός πίνακας προωθεί τη
συνεργατική μάθηση που αποτελεί εργαλείο της ενεργητικής μάθησης. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το εργαστήριο πληροφορικής του σχολείου αποτελείται από 15 σταθμούς εργασίας, εσωτερικό δίκτυο σε σύστημα (thin client), εξυπηρετητή (server) με λειτουργικό linux edubuntu, δεύτερο εξυπηρετητή με λειτουργικό windows server 2003, διαδραστικό πίνακα, προβολέα που λειτουργεί σε συνάρτηση με το διαδραστικό πίνακα , εκτυπωτή δικτυακό και σύνδεση με το internet με γραμμή ADSL από το Π.Σ.Δ. (Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο) Επιλέξαμε για το εργαστήριό μας σύστημα δικτύωσης Thin Client (Αλέξανδρος Κοφτερός, 2006), δηλαδή οι σταθμοί εργασίας δε λειτουργούν αυτόνομα αλλά παίρνουν «εικόνα» από τον εξυπηρετητή χωρίς τοπικό αποθηκευτικό μέσο, γιατί παρουσιάζει μια σειρά από προτερήματα όπως (Κονδύλης, Φειδάκης, Σιάχος, Πεππές, 2007):
Πάνω στο τελευταίο να αναφέρουμε ότι οι εφαρμογές που είναι εγκατεστημένες στον εξυπηρετητή βασίζονται πάνω στο ελεύθερο λογισμικό ενέργεια που προωθεί και το Υπουργείο Παιδείας μέσω της εκπαιδευτικής πύλης που διαθέτει[1]. Το λειτουργικό σύστημα του server είναι linux edubuntu που μπορεί κάποιος να το αποκτήσει δωρεάν[2]. Αυτό αμέσως σημαίνει και μεγάλη μείωση του κόστους απόκτησης αδειών χρήσης άλλου λειτουργικού συστήματος (πχ windows). Επίσης το ΥπΕΠΘ υλοποιεί πιλοτικό πρόγραμμα (ιδεατό εργαστήριο) για την εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων Thin Client με σκοπό την ανάδειξη και αξιοποίηση τέτοιων συστημάτων σε σχολικά εργαστήρια. Στο συγκεκριμένο πρόγραμμα συμμετέχει και το σχολείο μας. Σημαντικό απόκτημα του εργαστηρίου μας ήταν ο διαδραστικός πίνακας (interactive whiteboard) που τοποθετήθηκε στο εργαστήριο πληροφορικής έτσι ώστε να είναι προσβάσιμος από όλες τις τάξεις. Διαδραστικότητα είναι η δυνατότητα ενός μέσου να δέχεται αμφίδρομη επικοινωνία. Οι προσωπικοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές είναι πιθανώς τα πρώτα μηχανήματα που προσέφεραν διαδραστικότητα στην ιστορία του ανθρώπινου γένους. (http://el.wikipedia.org) Επίσης διαδραστικός ή αλληλεπιδραστικός (Μπαμπινιώτης, 2002) είναι αυτός που αναφέρεται σε σύστημα λειτουργίας κατά το οποίο ο χρήστης βρίσκεται σε συνεχή, άμεση και αμφίδρομη επικοινωνία με τον Η/Υ μέσω ερωταποκρίσεων (απόδοση του αγγλ. interactive). Η Ρούσσου (2004) αναφέρει πως «η διαδραστικότητα αφορά στην αμοιβαία ανταλλαγή δράσης μεταξύ ανθρώπων ή μεταξύ ανθρώπων και άψυχων αντικειμένων ή καταστάσεων». Αυτό που φάνηκε από τις πρώτες ημέρες ήταν ότι το εργαλείο αυτό είχε πολλές δυνατότητες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν οι εκπαιδευτικοί για να προετοιμάσουν το μάθημά τους, αλλά και να βελτιώσουν τα μαθησιακά αποτελέσματα. Ο διαδραστικός πίνακας λόγω της φύσης του μπορεί να χρησιμοποιείται ταυτόχρονα από ομάδα μαθητών. Αυτό έρχεται σε συμφωνία με σύγχρονες θεωρίες μάθησης που είναι βασισμένες στην αντίληψη του κοινωνικού μαθητή.
ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Ο κονστρουκτιβισμός (constructivism) βασίζεται στο μαθητή για να επιλέξει και να διαμορφώσει τις πληροφορίες, να κάνει υποθέσεις έτσι ώστε να λάβει αποφάσεις και στο τέλος να δομήσει τη γνώση. Η συμμετοχή του μαθητή είναι πολύ σημαντική για τη μάθηση και ο διαδραστικός πίνακας αποτελεί ένα σημαντικό πλεονέκτημα για την επίτευξη της συμμετοχής. Οι περισσότερες εποικοδομητικές θεωρίες μάθησης έχουν τη μορφή του γνωστικού κονστρουκτιβισμού ο οποίος εκφράζεται από τον Piaget και του κοινωνικού κονστρουκτιβισμού με κύριο εκφραστή του τον Vygotsky. Στον κοινωνικό κονστρουκτιβισμό ο εκπαιδευτής παρέχει στους εκπαιδευόμενούς του βοήθεια, η οποία ελαττώνεται σταδιακά, αφού βασικός στόχος είναι να γίνουν οι εκπαιδευόμενοι αυτορυθμιζόμενοι και ανεξάρτητοι κατασκευαστές της γνώσης τους. Η βασική πρόταση της εποικοδόμησης είναι ότι η γνώση αποτελεί ανθρώπινο κατασκεύασμα, άρα δεν υπάρχει ανεξάρτητα από αυτούς που την κατέχουν. Η γνώση δε λαμβάνεται παθητικά αλλά χτίζεται ενεργητικά από το υποκείμενο. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να μεταδοθεί κατευθείαν από αυτόν που την κατέχει σε κάποιον άλλο μόνο μέσω της γλώσσας. Η απόκτηση γνώσης απαιτεί την ανάμειξη του υποκειμένου που χρησιμοποιεί την προϋπάρχουσα γνώση του για να εποικοδομήσει νέες κατανοήσεις. (Κόκκοτας 1998). Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω ο διαδραστικός πίνακας ευνοεί τη συνεργατική μάθηση. Συνεργατική μάθηση (collaborative learning) ορίζεται οποιαδήποτε διαδικασία ομαδικής μάθησης στην οποία λαμβάνουν χώρα τουλάχιστον κάποιες από τις σημαντικές μαθησιακές αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μαθητών. Συνεργάζομαι σημαίνει εργάζομαι μαζί με κάποιον άλλο. Οι συνεργατικές δραστηριότητες οδηγούν στην ανερχόμενη γνώση, που είναι το αποτέλεσμα της διάδρασης μεταξύ των γνώσεων και απόψεων όλων όσων συμμετέχουν στο σχηματισμό της (Whipple, 1987). Οι νέες τάσεις στην εκπαίδευση ορίζουν:
Η συνεργατική μάθηση είναι το εργαλείο για την ενεργητική μάθηση. Η ενεργητική μάθηση μπορεί να περιγραφεί ως η διαδικασία της «μάθησης μέσω της πράξης». Πρόκειται για μια εκπαιδευτική διαδικασία κατά την οποία ο μαθητής είναι ενεργητικός εταίρος στη διαδικασία μάθησης και όχι παθητικός δέκτης της γνώσης. Τα άτομα ή οι ομάδες μαθαίνουν καλύτερα όταν συμμετέχουν ενεργητικά στη δική τους μάθηση Όσον αφορά τις μεθόδους διδασκαλίας απαιτούνται διαφορετικές προσεγγίσεις και μέθοδοι. Οι μέθοδοι που επιλέγονται πρέπει να παρέχουν ευκαιρίες στο άτομο που μαθαίνει να σκεφτεί, να πράξει και να στοχαστεί. Συμπεριλαμβάνοντας και τις τρεις αυτές διαστάσεις, η ενεργητική μάθηση επιδιώκει να λάβει υπόψη το πρόσωπο στην ολότητά του. (Karen O’ Shea, 2003) Πώς όμως ο διαδραστικός πίνακας μπορεί στην πράξη να συμβάλει στην ενεργητική μάθηση; Πριν προσπαθήσουμε να δώσουμε κάποια απάντηση βασιζόμενοι στην εμπειρία από τη χρήση του, ας δούμε τι ακριβώς είναι ο διαδραστικός πίνακας.
ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ Ο διαδραστικός πίνακας είναι μία οθόνη που λειτουργεί με την αφή συνδέεται σε Η/Υ στη θύρα USB ή και με bluetooth και προβολέα (projector). Έχει τη δυνατότητα να προβάλει ό,τι έχει αποθηκευμένο στο σκληρό του δίσκο ο υπολογιστής και συνοδεύεται με το δικό του εκπαιδευτικό λογισμικό. Το λογισμικό του είναι μία θεματική συλλογή με εικόνες, μικρά βίντεο σε μορφή flash, δραστηριότητες, γράμματα, αριθμοί με εκφώνηση ή όχι, χάρτες και άλλο υλικό το οποίο μπορεί να εμπλουτίζεται από το διαδίκτυο, για θέματα επιστήμης και τεχνολογίας, γλώσσας, μαθηματικών, ιστορίας, τέχνης κ.ά. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του είναι ότι λειτουργεί με την αφή, δηλαδή μπορούν να γράφουν ή να σχεδιάζουν οι μαθητές με το δάκτυλο, ή με τα ειδικά πενάκια τέσσερα σε αριθμό που έχουν τη δυνατότητα να γράφουν με διαφορετικό χρώμα. Επίσης συνοδεύεται από ένα ειδικό εξάρτημα (σφουγγαράκι) που μπορεί να κάνει διαγραφή δεδομένων από την επιφάνεια του πίνακα. Έχει μία συλλογή από εργαλεία σχεδιασμού, μορφοποίησης και επεξεργασίας τόσο κειμένου όσο και εικόνων. Έτοιμα σχήματα όπως τρίγωνα, κύκλοι, τετράγωνα μπορούν να «τραβηχτούν» στην επιφάνεια εργασίας του πίνακα και στη συνέχεια να επεξεργαστούν. Πολύ σημαντική και όπως αποδείχτηκε πολύ εξυπηρετική είναι η δυνατότητα εγγραφής σε βίντεο κάθε κίνησης που κάνει ο μαθητής για να γράψει, σχεδιάσει ή να ολοκληρώσει μία δραστηριότητα. Το λογισμικό του πίνακα επιτρέπει τη δημιουργία σελίδων. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να σχεδιάσει και να προετοιμάσει το μάθημά του συμπληρώνοντας και εμπλουτίζοντάς το με εικόνα, ήχο, βίντεο, συνδέσμους για ιστοσελίδες και ό,τι άλλο θεωρήσει χρήσιμο. Μάλιστα η τελευταία έκδοση του λογισμικού επιτρέπει την ταυτόχρονη παρουσίαση δύο σελίδων. Έτσι υλικό από τη μία σελίδα μπορεί να σύρεται με το χέρι στην άλλη σελίδα και να ολοκληρώνονται με αυτόν τον τρόπο ασκήσεις αντιστοίχισης, συμπλήρωσης κενών ή οτιδήποτε άλλο. Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι η ευελιξία του προγράμματος που επιτρέπει την αποθήκευση, εκτύπωση, αλλά και την εξαγωγή του μαθήματος ή της σελίδας που έχει δημιουργηθεί σε μορφή σελίδας Web, αρχείο εικόνας, PDF, Power Point. Δίνεται επίσης η δυνατότητα σε κάθε αντικείμενο να τοποθετηθεί μία σύνδεση προς ένα αρχείο, ιστοσελίδα, εφαρμογή ή κάτι άλλο. Επίσης μπορεί να δημιουργηθεί μία σύνδεση με αρχείο ήχου και πατώντας πάνω στο αντικείμενο ο μαθητής να ακούει την εκφώνηση της λέξης ή κάποιο άλλο ηχογραφημένο μήνυμα. Εκτός από τη χρήση του με το λογισμικό που διαθέτει μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως επιφάνεια προβολής. Μάλιστα μπορούν να γίνουν σημειώσεις και υπογραμμίσεις πάνω στην επιφάνεια του πίνακα την ώρα που αναπαράγεται ένα dvd για να σχολιαστούν κάποια σημεία.
ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Εδώ και 15 περίπου χρόνια έχει ξεκινήσει η δημιουργία διαδραστικών πινάκων κυρίως από τον Καναδά. Η εξάπλωσή τους στον εκπαιδευτικό χώρο υπήρξε ραγδαία καθώς πολύ νωρίς οι εκπαιδευτικοί αντιλήφθηκαν ότι αυτό θα ήταν ένα εξαιρετικό εργαλείο για την τάξη τους. Αυτό αποδεικνύεται εύκολα από τους αριθμούς, 750.000 διαδραστικοί πίνακες υπάρχουν εγκατεστημένοι σε όλο τον κόσμο. Όσο για τη χρήση τους είναι ευρέως διαδεδομένη σε αρκετά εκπαιδευτικά συστήματα Ηνωμένο Βασίλειο, Σκανδιναβικές χώρες, ΗΠΑ. Προβλέπεται πως μέχρι το 2010 θα εγκατασταθούν πάνω από 3 εκατομμύρια πίνακες. Στο Μεξικό, το project Encyclopedia που στοχεύει να εξοπλίσει 145.000 αίθουσες διδασκαλίας έχει προϋπολογισμό 1,8 δισεκατομμύρια δολάρια και είναι το μεγαλύτερο project εκπαιδευτικής τεχνολογίας στον κόσμο. (Ψαριά, 2007) Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι η χώρα με τις μεγαλύτερες πωλήσεις διαδραστικών πινάκων. Στην καθιερωμένη ετήσια έκθεση εκπαιδευτικής τεχνολογίας BETT, που γίνεται στο Λονδίνο στο σταθμό Olympia, o Γενικός Γραμματέας Εκπαίδευσης και Δεξιοτήτων Ruth Kelly επισήμανε ότι συγκριτικές μελέτες συγκλίνουν στη διαπίστωση ότι η αποτελεσματική χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) συναρτάται με την άνοδο των δεικτών επίδοσης των μαθητών. Κατά την άποψη πολλών καθηγητών όπως αυτή εκφράστηκε σε σεμινάρια της BETT ο ηλεκτρονικός πίνακας αποδείχτηκε ένας πολύ καλός μηχανισμός για τη διδασκαλία μικρών έως μέτριων ομάδων μαθητών. (Τ. Γιακουμάτου) Είναι λογικό στη χώρα με τις μεγαλύτερες πωλήσεις (Ηνωμένο Βασίλειο), να έχουν γίνει και πολλές μελέτες για την ενσωμάτωσή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία και πράξη. Έρευνες που έγιναν από το Βρετανικό Σύλλογο Εκπαιδευτικής Επικοινωνίας και Τεχνολογίας BECTA[3] με θέμα τη χρήση των διαδραστικών πινάκων στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, έδειξαν ότι υπάρχει άμεσο πλεονέκτημα από τη χρήση τους, το μάθημα γίνεται με πιο γοργό ρυθμό και οι μαθητές συμμετέχουν περισσότερο και πιο ενεργά (Cogill, 2003, Bush 2004). Οι μαθητές στην τάξη προσέχουν περισσότερο και αυτό που τους κάνει να δείχνουν ενδιαφέρον είναι το οπτικό ερέθισμα που έχουν από τον πίνακα (Cunningham, 2003). Γενικά οι έρευνες δείχνουν ότι υπάρχουν πολύ θετικά αποτελέσματα από τη χρήση αυτής της τεχνολογίας, οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά, εργάζονται ομαδικά και επίσης δίνεται η δυνατότητα σε όλα τα παιδιά, ακόμα και σε αυτά με λιγότερη αυτοεκτίμηση, να συμμετέχουν χωρίς το βάρος της απόρριψης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι πολλές εταιρίες, εκπαιδευτικοί οργανισμοί, ασχολούνται με την παραγωγή διαδραστικών εφαρμογών και αυτή τη στιγμή υπάρχει ένα αρκετά αξιόλογο σε ποιότητα και αριθμό υλικό στο διαδίκτυο (ξενόγλωσσο). Αυτό το υλικό βρίσκει εξαιρετική εφαρμογή σε διαδραστικούς πίνακες για τους οποίους μεγάλο μέρος από αυτό το υλικό έχει παραχθεί. Τέτοιο υλικό μπορεί να βρει κανείς στις ιστοσελίδες http://www.e-yliko.gr/htmls/dimlinks.aspx στο πεδίο interactive Teaching Programmes υπάρχει μία συλλογή από 32 flash που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διδασκαλία των μαθηματικών. Έχουν σχεδιαστεί για να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με διαδραστικό πίνακα, αλλά παρόλα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με βιντεοπροβολέα ή ομαδική εργασία σε σταθμούς εργασίας. Για κάθε εφαρμογή υπάρχει βοήθεια και επεξηγηματικό κείμενο. Στην ίδια ιστοσελίδα στο πεδίο ICT games υπάρχουν πάνω από 70 μαθηματικές εφαρμογές ή παιχνίδια καλύπτοντας ένα μεγάλο μέρος του ΔΕΠΠΣ (Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών) μαθηματικών του δημοτικού. Στην ιστοσελίδα http://education.smarttech.com/ste/en-us μπορούμε να βρούμε ένα πλήθος λύσεων, προτάσεων, έτοιμων μαθημάτων για το δημοτικό και όχι μόνο. http://eduscapes.com/sessions/smartboard/ εδώ υπάρχει πλούσιο υλικό από δραστηριότητες και παιχνίδια για μαθηματικά, φυσική, επιστήμες κ.ά. Επίσης ιστοσελίδες με υλικό είναι οι http://www.yourchildlearns.com/index.html, http://www.daydreameducation.co.uk/index.html , σε αυτές τις ιστοσελίδες υπάρχουν ολοκληρωμένα εμπορικά πακέτα ειδικά για διδασκαλία με διαδραστικό πίνακα. http://www.topmarks.co.uk, http://www.skoool.co.uk/logon.aspx?ReturnUrl=%2findex.aspx είναι ακόμα κάποιες ιστοσελίδες με ειδικό εκπαιδευτικό περιεχόμενο. Όπως παρατηρούμε στις χώρες που έχει διεισδύσει ο διαδραστικός πίνακας στην εκπαίδευση υπάρχει και ανάλογη παραγωγή υλικού. Είναι πλέον κοινά αποδεκτό ότι κανένα τεχνολογικά προηγμένο εκπαιδευτικό προϊόν δεν μπορεί να αποδώσει τα αναμενόμενα, χωρίς την υποστήριξή του με υλικό και χωρίς την αποδοχή του από την εκπαιδευτική κοινότητα.
Ο ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ένα από τα προβλήματα που εντοπίσαμε διδάσκοντας μαθηματικά στο δημοτικό είναι αυτό της χρήσης μοιρογνωμονίου. Οι μαθητές δυσκολεύονται ιδιαίτερα να κατανοήσουν τη χρήση του και να μετρήσουν γωνίες από διάφορες θέσεις. Ιδιαίτερα όταν η κορυφή της γωνίας είναι στραμμένη προς τα δεξιά ή βρίσκεται προς τα πάνω ή προς τα κάτω η δυσκολία γίνεται ακόμη μεγαλύτερη. Ένα άλλο σημείο που ξεπερνούν δύσκολα είναι εάν στη μέτρηση της γωνίας πρέπει να κοιτούν την κάτω ή την πάνω αρίθμηση στο μοιρογνωμόνιο. Αυτή η δυσκολία τους οδηγεί σε λανθασμένες απαντήσεις. Έτσι πολύ εύκολα διαβάζουν για μία γωνία οξεία που έχει στραμμένη την κορυφή δεξιά 120ο αντί του σωστού 60ο (σχ. 1). Ακόμα και η τοποθέτησή του πάνω στο σωστό σημείο για να κάνουν τη μέτρηση παρουσιάζει δυσκολία (σχ. 2). Η επίδειξη από μέρος του δασκάλου της τεχνικής μέτρησης στον μαυροπίνακα φάνηκε ότι δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Η εξάσκηση στο τετράδιο με διάφορες γωνίες ήταν αρκετά χρονοβόρα με αποτέλεσμα ο εκπαιδευτικός να μην έχει ολοκληρωμένη εικόνα της κατανόησης του αντικειμένου για όλους τους μαθητές του.
Δοκιμάσαμε το συγκεκριμένο μάθημα να το κάνουμε στο
εργαστήριο χρησιμοποιώντας το διαδραστικό πίνακα. Χωρισμένα τα παιδιά σε
δυάδες άνοιξαν το λογισμικό του πίνακα στην ενότητα μαθηματικά και
έσυραν στην επιφάνεια εργασίας του μία εφαρμογή σε μορφή flash.
Πειραματίστηκαν με την εφαρμογή που είχε τη δυνατότητα να ξεκινά και να
σταματά μία μέτρηση δείχνοντας σε ειδικό πλαίσιο το αποτέλεσμα (Σχ. 3).
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τα παιδιά μέσα σε πολύ λίγο χρόνο (5 λεπτά) να
παρακολουθήσουν και να εκκινήσουν μετρήσεις από 1ο έως 180ο μοίρες, ενώ
ταυτόχρονα έβλεπαν και το χρωματιστό μέρος του ανοίγματος της γωνίας.
Ενώ τα παιδιά εργάζονταν στους υπολογιστές, στο διαδραστικό πίνακα εναλλάσσονταν οι ομάδες που τον χρησιμοποιούσαν. Παρατηρήσαμε ότι αρκετοί μαθητές προτιμούσαν να παρατηρούν τον πίνακα. Αυτό βέβαια είναι λογικό αφού η επιφάνειά του είναι μεγαλύτερη, φωτεινότερη και με δυνατότητα να την ελέγχουν με το χέρι. Στη συνέχεια με τα εργαλεία σχεδιασμού δημιουργούσαν γωνίες τις οποίες μετρούσαν με ένα μοιρογνωμόνιο από τη συλλογή του υλικού του πίνακα. Το μοιρογνωμόνιο μπορούσε να αλλάξει μέγεθος, προσανατολισμό με μία απλή κίνηση του χεριού Επίσης με τα ειδικά πενάκια σημείωναν τη μέτρησή τους πάνω στον πίνακα. Η διάθεση των παιδιών να ανέβουν στον πίνακα και να εκτελέσουν την εργασία ήταν το σημείο που μας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση. Ακόμα και μαθητές με μεγαλύτερες δυσκολίες κατανόησης έδειχναν εξαιρετικό ενδιαφέρον να συμμετέχουν καθώς είχαν αυτή τη φορά να εκτελέσουν μία εργασία χωρίς το άγχος του λάθους. Στο τέλος και για τον έλεγχο κατανόησης χρησιμοποιήσαμε κάποιο έτοιμο φύλλο εργασίας του πίνακα στο οποίο υπήρχαν κάποια τρίγωνα και έπρεπε οι μαθητές να συμπληρώσουν το μέτρο των γωνιών τους. Και αυτή η άσκηση έγινε στο διαδραστικό πίνακα ομαδικά. Ανά δύο οι μαθητές με εναλλασσόμενους ρόλους, ένας χειρίζονταν το μοιρογνωμόνιο και ο άλλος κατέγραφε, περνούσαν από τον πίνακα μέχρι που συμπληρώθηκε το φύλλο εργασίας (Σχ. 4).
Ολοκληρώνοντας το μάθημα οι διαπιστώσεις που έγιναν είναι ότι οι μαθητές πρόσεχαν περισσότερο, όπως άλλωστε αναφέρουν και οι έρευνες, είχαν διάθεση να προσπαθήσουν και να συμμετέχουν στις δραστηριότητες. Τα παιδιά που χρησιμοποιούν τον πίνακα, ανά δύο ή ανά τρία μαζί, αυτόματα δημιουργούν ομάδα και προσπαθούν για το καλύτερο.
ΓΛΩΣΣΑ Στα πλαίσια του μαθήματος της γλώσσας μία από τις δραστηριότητες που ανέδειξαν τις δυνατότητες του διαδραστικού πίνακα είναι αυτή της κατασκευής εννοιολογικών χαρτών. Οι χάρτες αυτοί αποτελούν στην ουσία οπτική απεικόνιση εννοιών και λέξεων που σχετίζονται με τις έννοιες και ενώνονται μεταξύ τους με συνδέσμους. Οι εννοιολογικοί χάρτες (concept map) συνδέονται με την εποικοδομητική μάθηση. Οι εννοιολογικοί χάρτες αποτελούν ένα γνωστικό εργαλείο που μπορεί πολύπλευρα να αξιοποιηθεί στη μαθησιακή διαδικασία. Δημιουργήθηκαν με βάση τις ψυχολογικές απόψεις του Ausubel (Ausubel, 1978) και εισήχθησαν στην εκπαίδευση από τους Novak και Gowin (Novak & Gowin, 1984). Οι χάρτες αυτοί μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για τον αρχικό σχεδιασμό μιας διδασκαλίας όσο και για τον ανασχεδιασμό αυτής, όταν από τη μελέτη τους προκύπτει αδυναμία της διδασκαλίας να υλοποιήσει τους στόχους που αρχικά είχε θέσει. Υπάρχουν αυτή τη στιγμή αρκετά λογισμικά κατασκευής εννοιολογικών χαρτών είτε εμπορικά όπως το kindspiration, inspiration, smartideas, είτε ελεύθερα όπως το cmap tools, από το Institute For Human and Machine Cognition A University Affiliated Research Institute[4]. Στην περίπτωσή μας προτιμήσαμε να χρησιμοποιήσουμε το διαδραστικό πίνακα και τα εργαλεία που διαθέτει για σχεδιασμό και μορφοποίηση τόσο του κειμένου όσο και των συνδέσμων. Με αφορμή το θέμα της ενότητας 10, τα ατυχήματα, στο βιβλίο γλώσσας της ΣΤ΄ σελίδα 75 β΄ τεύχος «Τα παιδικά ατυχήματα στο σχολείο», δημιουργήθηκαν εννοιολογικοί χάρτες που ήταν το αποτέλεσμα σχετικής έρευνας που πραγματοποίησαν μαθητές και μαθήτριες της τάξης στο σχολείο με δείγμα μαθητών από την Α΄ έως ΣΤ΄ τάξη. (σχήμα 5) Οι μαθητές συνεργατικά σε ομάδες δύο ή τριών ατόμων έγραψαν πρώτα την κεντρική έννοια «ατυχήματα» και στη συνέχεια όλες τις υπόλοιπες λέξεις που σχετίζονται με την κεντρική. Στη συνέχεια με συνδέσμους όρισαν τη μεταξύ τους σχέση. Η ίδια εργασία γινόταν και στον πίνακα. Το πλεονέκτημα σε αυτή την περίπτωση είναι ότι ο χάρτης μπορούσε να είναι ορατός από όλη την τάξη. Τα στάδια δημιουργίας του μπορούσαν να αποθηκευτούν με το ειδικό εργαλείο καταγραφής βίντεο και να σχολιασθούν. Ο χάρτης μπορούσε να εκτυπωθεί και να μοιραστεί. Η επεξεργασία του ήταν εύκολη αφού δε χρειαζόταν να σβήνουν και να γράφουν από την αρχή. Υπήρχε αρκετός χώρος για την ανάπτυξη του χάρτη και πολλές δυνατότητες προβολής του. Αυτό που φάνηκε ιδιαίτερα χρήσιμο στη περίπτωση του ηλεκτρονικού πίνακα είναι η εύκολη μετακίνηση ενός πλαισίου σε άλλο σημείο που θεωρούσαν οι μαθητές πιο κατάλληλο. Επειδή αυτό γίνεται με την αφή τα παιδιά δε δίσταζαν να δοκιμάσουν νέες θέσεις, νέα πλαίσια, νέους συνδέσμους προς άλλες έννοιες. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθούν χάρτες που ήταν πολύ πιο ολοκληρωμένοι τόσο σε αριθμό εννοιών όσο και συνδέσμων. Μεγάλη ικανοποίηση ένιωθαν οι μαθητές όταν ο χάρτης τους προβαλλόταν στον πίνακα. Ο σχολιασμός, υπογράμμιση βασικών σημείων, και η επεξήγηση πάνω στον πίνακα με τα ειδικά πενάκια αποτέλεσαν το σημείο που έκανε τη διαφορά από κάθε άλλο παραδοσιακό τρόπο διαδασκαλίας.
Άλλες χρήσης του διαδραστικού πίνακα για το γλωσσικό μάθημα ήταν η προβολή συγκεκριμένης σελίδας του βιβλίου μια και το υλικό των νέων βιβλίων υπάρχει και σε ψηφιακή μορφή[5] και η δυνατότητα ανάγνωσης, υπογράμμισης, σημείωσης πάνω στη σελίδα. Ακόμη προγράμματα δημιουργίας ασκήσεων (jclic, hot potatoes, TolBook Instructor 2004) σχήμα 6, φάνηκαν να αναδεικνύονται πάνω στο διαδραστικό πίνακα Ασκήσεις αντιστοίχισης, σωστού λάθους, σταυρόλεξα, συμπλήρωσης κενού κ.ά. αντί να αποτελέσουν ένα ακόμη τεστ έγιναν αντικείμενο δημιουργίας κλίματος ζωντάνιας στην τάξη, καθώς τα παιδιά στην κυριολεξία ζητούσαν να ανέβουν στον πίνακα και να δοκιμάσουν.
ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Το μάθημα της γεωγραφίας ειδικά της παγκόσμιας στην ΣΤ΄ τάξη προϋποθέτει τη χρήση χαρτών για να μπορέσουν οι μαθητές να αποκτήσουν αρχικά μια ολοκληρωμένη εικόνα της γης αλλά και να γνωρίσουν λεπτομέρειες για διάφορους τόπους. Για τις ανάγκες του μαθήματος έγινε προσπάθεια για παιδαγωγική αξιοποίηση του λογισμικού Google earth. Το λογισμικό αυτό επιτρέπει την εικονική πλοήγηση των μαθητών σε οποιοδήποτε τόπο και μάλιστα με τη δυνατότητα επιπλέον πληροφοριών, φωτογραφικού υλικού, συνδέσεις με ιστοσελίδες με εξειδικευμένες πληροφορίες για το συγκεκριμένο τόπο. Εάν τα προηγούμενα παραδείγματα χρήσης του διαδραστικού πίνακα βοήθησαν τη διδασκαλία, στο συγκεκριμένο παράδειγμα φαίνεται ότι είναι το ιδανικότερο μέσο εικονικής πλοήγησης σε οποιοδήποτε σημείο της γης και μάλιστα με μεγάλη ευκρίνεια Η γη εμφανίζεται στο μέσο του πίνακα και οι μαθητές στην αρχή με το χέρι «γύρισαν» την υδρόγειο προς όλες τις κατευθύνσεις. Στη συνέχεια με μία απλή πίεση του δακτύλου στο σημείο που ήθελαν να μελετήσουν (Γεωγραφία ΣΤ΄ η Αμερική σχήμα 7) ο χάρτης εστίασε (zoom) μέχρι σε σημείο που ήταν ορατά τα κτίρια και οι δρόμοι. Στη συνέχεια επισκέφτηκαν χαρακτηριστικά σημεία, παρατήρησαν τη μορφολογία του εδάφους, την έκταση, τη γεωγραφική θέση σε σχέση με άλλες ηπείρους και τοποθέτησαν επισήμανση (το εικονίδιο της πινέζας) σε σημεία που τους έκαναν εντύπωση. Πραγματικά εντυπωσιακό ήταν στην όλη διαδικασία να «ταξιδεύεις στη γη κρατώντας την υδρόγειο στα χέρια σου», λόγια μαθητή μετά το μάθημα.
Τώρα ο χάρτης δεν είναι πλέον στατικός αλλά δυναμικός μπορεί να αλλάξει από τη μια στιγμή στην άλλη να εικονίσει όποιο σημείο θέλουμε και αυτό μπορούν να το κάνουν τα παιδιά. Είναι και ο λόγος που τους έκανε να ενθουσιαστούν. Επίσης οι πολυμεσικοί χάρτες με τη χρήση τεχνολογιών όπως ο διαδραστικός πίνακας δείχνουν μονόδρομος στη διαδικασία ολοκληρωμένης παρουσίασης ενός τόπου. Ολοκληρώνοντας το εικονικό ταξίδι στην Αμερική οι μαθητές χρησιμοποίησαν το λογισμικό του πίνακα και στη ενότητα γεωγραφία έσυραν στην επιφάνεια εργασίας ένα περίγραμμα του χάρτη της γης και στη συνέχεια με τα ειδικά πενάκια αφού αναγνώρισαν έγραψαν το όνομα της κάθε ηπείρου.
ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Τον τελευταίο καιρό υπάρχει προσπάθεια συγκέντρωσης εκπαιδευτικού υλικού σε συγκεκριμένες ιστοσελίδες ελληνικές αλλά κυρίως ξενόγλωσσες. Ας μη ξεχνάμε ότι βασικός στόχος του ΔΕΠΠΣ για το δημοτικό και τις Νέες Τεχνολογίες είναι η κατανόηση των βασικών αρχών που διέπουν τη χρήση της υπολογιστικής τεχνολογίας σε σημαντικές ανθρώπινες ασχολίες, στα πλαίσια ποικίλων σχολικών δραστηριοτήτων που αναπτύσσουν με τον υπολογιστή. Επιμέρους στόχος να μπορούν να αναζητήσουν πληροφορίες στο διαδίκτυο, να συνεργαστούν για την εκτέλεση ομαδικών δραστηριοτήτων, να συζητήσουν και να προβληματιστούν. Με αυτό ως στόχο εκμεταλλευτήκαμε εκπαιδευτικά το διαδίκτυο είτε δημιουργώντας εκπαιδευτικά σενάρια είτε κάνοντας πλοήγηση σε επιλεγμένους ιστότοπους είτε απλά αναζητώντας πληροφορίες. Για ακόμη μία φορά ο διαδραστικός πίνακας φάνηκε ιδιαίτερα χρήσιμος καθώς η πλοήγηση γινόταν με το χέρι χρησιμοποιώντας την αφή για μετακίνηση στους διάφορους συνδέσμους. Η μεγάλη επιφάνεια και η απλότητα στη χρήση έκανε τη διαδικασία επίδειξης ενός ιστοχώρου κατανοητή στο σύνολο της τάξης σε σύντομο χρονικό διάστημα. Οι μαθητές στα πλαίσια μίας εργασίας για τα μουσεία αναζήτησαν πληροφορίες από το διαδίκτυο. Ο διαδραστικός πίνακας μας έδωσε τη δυνατότητα να πλοηγηθούμε στις ιστοσελίδες , να γίνουν υπογραμμίσεις πάνω σε αυτές, να αποθηκευτούν εικόνες που στη συνέχεια επεξεργάστηκαν (σε ότι αφορά το μέγεθος) και στη συνέχεια εκτυπώθηκαν. Με τα εργαλεία καταγραφής μπόρεσαν οι μαθητές να απομονώσουν κομμάτια από τις ιστοσελίδες να τα μεταφέρουν αυτόματα στο λογισμικό του πίνακα και να δημιουργήσουν κατόπιν σελίδες με θέμα ένα μουσείο και τα περιεχόμενά του και τέλος να τα παρουσιάσουν με την επιλογή παρουσίαση σελίδων του λογισμικού. Σχήμα 8
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Τα πλεονεκτήματα από τη χρήση του διαδραστικού πίνακα φάνηκαν χωρίς αυτό να θεωρηθεί υπερβολή από την πρώτη ημέρα. Η χρήση κειμένου, εικόνων, κινούμενων εικόνων, ήχου, βίντεο, σίγουρα ενεργοποιεί τους μαθητές, τους ελκύει, με αποτέλεσμα την ενεργή συμμετοχή τους. Έδειξαν να ωφελούνται όλοι οι μαθητές ακόμα και αυτοί που σε άλλες συνθήκες συμμετείχαν ελάχιστα. Η εργασία αυτή δεν είναι αποτέλεσμα έρευνας για τη χρήση του διαδραστικού πίνακα και πώς αυτός βοηθά τη μάθηση αλλά απλή παράθεση εμπειριών από τη χρήση του και η άποψη των εκπαιδευτικών που τον χρησιμοποίησαν. Το σίγουρο είναι ότι κάτι άλλαξε προς το καλύτερο, οι μαθητές ενεργοποιήθηκαν, βρήκαν κίνητρο, ενθουσιάστηκαν, ξεπέρασαν το φόβο του λάθους , εξοικειώθηκαν με τη χρήση εκπαιδευτικής τεχνολογίας. Οι μελέτες που έχουν γίνει εξάλλου κυρίως στο Ηνωμένο Βασίλειο έδειξαν ότι οι διαδραστικοί πίνακες έχουν θετικό αντίκτυπο στη συμμετοχή των μαθητών, την προσοχή τους στο μάθημα και την αύξηση των δυνατοτήτων τους. Από τη μεριά των εκπαιδευτικών η εισαγωγή του πίνακα στο σχολείο μας έδειξε ότι μπορούν να προετοιμάσουν καλύτερα το μάθημά τους και να ενσωματώσουν με τον καλύτερο ίσως τρόπο τις Νέες Τεχνολογίες στην εκπαίδευση. Ίσως η εισαγωγή του πίνακα στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δε λύσει μαγικά (όπως μαγικός φαινόταν ο πίνακας ιδιαίτερα στα μικρότερα παιδιά) το θέμα της υποστήριξης του μαθήματος, αλλά σίγουρα μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες ενεργητικής συμμετοχής των παιδιών και ενεργής επαφής τους με το αντικείμενο που διδάσκονται. Κλείνοντας μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει χώρος στο συγκεκριμένο θέμα για μία ολοκληρωμένη έρευνα για το πώς θα μπορούσε ο διαδραστικός πίνακας να ενσωματωθεί στην εκπαιδευτική διαδικασία και τι αποτελέσματα θα είχε αυτό στη μάθηση των παιδιών στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Αβραάμ Τριανταφυλλίδης Βιβλιογραφία
|
||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||
|
|
